Osobowość paranoidalna. Każdy z nas może odnaleźć w sobie cechy osoby paranoidalnej. Nieuzasadniona podejrzliwość, przewrażliwienie na własnym punkcie czy przypisywanie innym złych intencji – zachowania te charakteryzują wielu ludzi. W oczach obserwatora wydają się one nieracjonalne, a często również komiczne. Jednak w przypadku osób paranoidalnych, strach i urojenia przybierają tak nasiloną formę, że życie staje się koszmarem.

Uczucia osób paranoidalnych

U podstawy osobowości paranoidalnej leżą dwa potężne uczucia: strach oraz wstyd.

Niektórzy badacze definiują paranoję jako kombinację tych właśnie odczuć.

Strach, z jakim zmaga się osoba paranoidalna, jest wszechogarniający i przenika różne sfery życia.

Paranoik czujnie obserwuje otoczenie, wychwytując potencjalne zagrożenia.

Dotyczy to także relacji międzyludzkich, w których drugi człowiek uchodzi za wroga, zdrajcę lub manipulatora.

Wstyd jest tą emocją, której osoby paranoidalne nie uświadamiają sobie i nie odczuwają, ponieważ w całości przypisują ją otoczeniu.

Zdaniem paranoika, inni ludzie tylko czekają na  to, by go upokorzyć, skompromitować i zawstydzić, dlatego z całych sił stara się on udaremnić te próby, najczęściej poprzez atak.

Osoby paranoidalne zmagają się również z nieuświadomionym poczuciem winy, które, podobnie jak wstyd, jest przenoszone “na zewnątrz”.

Paranoik ma silne przekonanie o swojej grzeszności i niemoralności.

Aby odwrócić uwagę od tych aspektów swojej osobowości, skupia się raczej na wykrywaniu złych intencji u innych ludzi.

Życie emocjonalne osób paranoidalnych koncentruje się wokół złości, niechęci, mściwości oraz zawiści.

Uczucia te, błędnie przypisywane innym ludziom, prowadzą do przyjęcia wrogiej i sztywnej postawy w kontaktach społecznych.

Zdaniem terapeutów, tym, co w pierwszej kolejności zwraca uwagę w pacjentach paranoidalnych, jest ich zdystansowany sposób bycia oraz brak poczucia humoru.

“Ci źli inni” – mechanizm projekcji

Czytając powyższy opis osobowości paranoidalnej, zauważamy, że główną rolę w jej funkcjonowaniu odgrywa projekcja.

Jest to mechanizm obronny polegający na przypisywaniu innym własnych, nieakceptowanych cech.

Rzutujemy na otoczenie te elementy własnego Ja, które uważamy za złe, wstydliwe i niezgodne z naszym wizerunkiem samego siebie.

Z projekcji korzystamy wszyscy i do pewnego stopnia bywa ona użyteczna, ponieważ pozwala nam zachować dobre samopoczucie i pozytywny obraz własnej osoby.

U osób paranoidalnych projekcja przybiera jednak takie nasilenie, że zaburza postrzeganie rzeczywistości oraz jest źródłem strachu i agresji.

Inne osoby postrzegane są jako mściwe, złe, wrogie czy, w najlepszym wypadku, nieprzychylnie do nas nastawione.

Obiektem projekcji paranoika mogą stać się wybrane grupy ludzi (politycy, homoseksualiści, członkowie rodziny), instytucje (policja) czy też siły nadprzyrodzone (demony).

Przypisywanie otoczeniu nieczystych intencji skłania paranoików do wykonywania irracjonalnych działań, np. sprawdzania pomieszczenia w celu wykrycia podsłuchu.

Projekcja, w swej skrajnej postaci, wiąże się z powstawaniem urojeń:

• prześladowczych – przekonanie o byciu celem ataku, inwigilacji czy spisku
• ksobnych – odnoszenie pewnych zachowań, rozmów, gestów oraz treści i komunikatów (np. z gazet czy telewizji) do własnej osoby
• zdrady – przekonanie o tym, że jesteśmy zdradzani przez partnera; przeszukiwanie jego rzeczy oraz śledzenie w celu udowodnienia niewierności

Ze względu na swoją wrogość i irracjonalne zachowania, paranoicy nie budzą sympatii otoczenia.

W kontakcie z nimi możemy poczuć się niesprawiedliwie ocenieni i niesłusznie atakowani.

Zanim jednak zareagujemy złością lub niechęcią, warto uświadomić sobie, że osoba paranoidalna to przede wszystkim osoba cierpiąca.

Za etykietką “wariata” czy “dziwaka” kryje się człowiek dręczony strachem, wstydem i poczuciem winy.

Jeśli spojrzymy na paranoika w taki sposób, obdarzymy go głębokim współczuciem i akceptacją, dzięki czemu możemy choć trochę uśmierzyć jego ból i przerażenie.

Skuteczna pomoc psychologiczna kliknij  TUTAJ

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką zaznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.