Kostka Rubika – zwyczajny sześcian, zwykła zabawka, czy logiczny fenomen? Pewne jest, że należy do tych wynalazków, o których głośno jest na całym świecie. Kostka, którą wszyscy znamy, została stworzona po raz pierwszy w 1974 roku, ale światowy rynek podbiła dopiero w 1980 roku, kiedy to szybko stała się obsesją młodych ludzi na całym świecie.

Niełatwa zabawa

Kostka Rubika

to sześcian, którego każda ściana podzielona jest na dziewięć małych kwadratów.

W sumie kostka złożona jest z 26 sześcianów.

Po wyjęciu z pudełka każda strona kostki ma wszystkie kwadraty tego samego koloru.

Celem zabawy jest powrót każdej strony do jednolitego koloru po kilkukrotnym obracaniu zewnętrznych warstw kostki.

Umożliwia to znajdujący się w środku kostki przegub.

Początkowo zadanie wydaje się proste do wykonania, jednak po kilku godzinach większość ludzi, która próbuje zabawy z kostką Rubika, zdaje sobie sprawę, że są one zahipnotyzowane przez zagadkę, ale zamiast przybliżać, to oddalają się od jej rozwiązania.

Ernö Rubik i jego historia

Stworzycielem, wynalazcą i prowodyrem całego zamieszania z kostką jest Ernö Rubik. Urodził się 13 lipca 1944 w Budapeszcie na Węgrzech.

Jego ojciec był inżynierem, który projektował szybowce, a matka była artystką i poetką.

On sam, łącząc talenty otrzymane po rodzicach, został zarówno rzeźbiarzem, jak i architektem.

W 1967 roku zdobył dyplom architekta na Politechnice w Budapeszcie.

Swoją naukę kontynuował na studiach podyplomowych w Wyższej Szkole Sztuk Dekoracyjnych, gdzie uzyskał tytuł rzeźbiarza.

Podczas studiów nauczał również studentów.

Prowadził zajęcia z rysunku architektonicznego, planowania i konstrukcji architektonicznej, projektowania mebli oraz z geometrii opisowej.

Od 1971 do 1975 roku pracował jako architekt.

Następnie został wykładowcą na Uniwersytecie Sztuki Stosowanej im. Moholy-Nagy w Budapeszcie.

Po wynalezieniu kostki, na początku lat 80. był redaktorem magazynu o grach i układankach.

W 1983 został założycielem Rubik Stúdió, studia projektującego gry i meble.

Swoją karierę naukową kontynuował jako wykładowca a później prezes Węgierskiej Akademii Inżynierskiej.

To tam założył organizację International Rubik Foundation, która wspiera wybitnie uzdolnionych inżynierów i projektantów.

Wynalezienie kostki

Zafascynowany koncepcją przestrzeni, Rubik spędzał wolny czas, projektując zagadki, dzięki którym jego studenci mieliby rozwijać myślenie o nowych wymiarach, geometrii trójwymiarowej.

Jak sam mówi w wielu wywiadach:

Przestrzeń, ze swoimi niesamowicie bogatymi możliwościami, zawsze mnie intrygowała: zmienianie przestrzeni przez obiekty, przekształcanie obiektów przestrzeni, ruch w przestrzeni i czasie, ich współzależność, ich wpływ na ludzkość, relacje między człowiekiem a przestrzenią, obiektem a czasem.

Myślę, że kostka wyrosła właśnie z tych zainteresowań, z poszukiwania ekspresji i wciąż rosnącej przenikliwości takich myśli.

Wiele prób stworzenie idealnej kostki pochłonęło mnóstwo czasu Rubika.

Pierwsze konstrukcje sześcianu 2x2x2 powiązanego gumkami-recepturkami, rozpadały się przy próbach przemieszczania ścian.

Wreszcie w 1974 roku stworzył oficjalną kostkę 3x3x3.

Miała ona ponoć pomóc studentom w rozumieniu zasad przestrzeni.

Samemu Rubikowi pierwsze ułożenie kostki zajęło prawie miesiąc.

Jego wynalazek znalazł jednak wielkie poparcie wśród studentów, znajomych i przyjaciół.

Widząc ich zafascynowanie, Rubik zdał sobie sprawę, że kostka może stać się świetną logiczną zabawką.

Masowa sprzedaż

W 1975 roku Ernö Rubik chciał opatentować i wprowadzić na rynek swój wynalazek.

Przez wzgląd na ówczesną politykę Węgier nie było to łatwe zadanie.

Ostatecznie w 1977 r. wielobarwny sześcian pojawił się po raz pierwszy w sklepach z zabawkami w Budapeszcie jako Büvös Kocka (magic cube, magiczna kostka).

W ciągu dwóch pierwszych lat na samych Węgrzech sprzedano ponad 300 tysięcy kostek.

W 1979 roku kostka trafiła do rąk dr. Tibora Lacziego z Niemiec, który postanowił zaprezentować ją na targach zabawek w Norymberdze.

Zainteresował się nią znany producent zabawek, dzięki czemu Rubik podpisał kontrakt na masową produkcję kostki z Ideal Toy Corporation.

Z racji tego, że producent przygotowywał się na sprzedaż magicznej kostki na Zachód, zdecydowano się zmienić nazwę sześcianu.

Rozważano wiele propozycji, jednak ostatecznie podjęto decyzję o nazywaniu kostki nazwiskiem jej wynalazcy i sprzedaży jej pod nazwą „kostka Rubika”.

Pierwsze kostki Rubika pojawiły się w zachodnich sklepach w 1980 roku.

Światowa obsesja

W tym samym roku, w którym kostka Rubika została wprowadzona na światowy rynek, zdobyła Toy of the Year Award.

Kostki Rubika szybko stały się międzynarodową sensacją. Każdy chciał ją mieć – dzieci, młodzież, dorośli.

Kostka Rubika miała sześć ścian, z każdej strony różny kolor (tradycyjnie niebieski, zielony, pomarańczowy, czerwony, biały i żółty).

Każda strona tradycyjnej kostki składała się z dziewięciu kwadratów.

Z 54 kwadratów na kostce, mogło się poruszać tylko 48 (te w centrum każdej strony były nieruchome).

Kostki Rubika były proste i eleganckie w formie, ale zaskakująco trudne do rozwiązania.

Do roku 1982 sprzedano ponad 100 milionów kostek Rubika, podczas gdy obecnie zakłada się, że liczba sprzedanych licencjonowanych kostek na całym świecie osiągnęła wartość ponad 300 milionów sztuk.

Kostka Rubika – poszukiwanie rozwiązania

Miliony osób sfrustrowanych niemożliwością rozwiązania zagadki kostki Rubika przeraziła informacja o możliwych ponad 43 trylionach kombinacji (227 × 314 × 53 × 72 × 111 = 43 252 003 274 489 856 000).

Laicy zaczęli domagać się informacji na temat łatwiejszych i szybszych możliwości sprzyjających ułożeniu kostki.

W odpowiedzi na ogromne żądania opinii publicznej na temat rozwiązania, na początku lat osiemdziesiątych wydano kilkadziesiąt książek, z których każda szukała łatwych sposobów rozwiązania kostki Rubika.

Podczas gdy niektórzy właściciele kostki Rubika byli tak sfrustrowani, że zaczęli rozkładać je na czynniki pierwsze, żeby zobaczyć, co znajduje się w ich środku (mieli nadzieję odkryć wewnętrzną tajemnicę, która pomogłaby rozwiązać zagadkę), inni posiadacze kostki Rubika ustanawiali rekordy w jej układaniu, tzw. cubingu.

Począwszy od 1982 roku na całym świecie, odbywają się międzynarodowe mistrzostwa
w układaniu kostki Rubika na czas.

Obecny rekord świata 4,73 sekundy należy do australijskiego speedcubera, Feliksa Zemdegsa:

Polskim rekordzistą w układaniu kostki Rubika na czas jest Michał Pleskowicz – 5,81 sekundy:

Natomiast rekordzistą układania kostki z zamkniętymi oczami – Marcin Kowalczyk:

Ciekawostka: najdroższą kostkę Rubika (Masterpiece Cube) z okazji jej 15-lecia wyprodukował salon jubilerski Diamond Cutters International.

Kostka ta warta jest bagatela 1,5 miliona dolarów.

Wykonano ją z litego złota i ozdobiono 22,5 tys. ametystów, 34 tys. rubinów i 34 tysiącami szmaragdów.

*Niebieską czcionką zaznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.