Grzybiany to wieś położona w Polsce w województwie dolnośląskim, w powiecie legnickim, w gminie Kunice. Jest to bardzo ważne stanowisko archeologiczne i to nie tylko w Polsce, ale również w Europie. Znajdują się tam ogromne konstrukcje drewniane, które zostały odkryte nad brzegiem Jeziora Koskowickiego w 1959 roku. Dzięki temu odkryciu Grzybiany zaczęto porównywać do wielkopolskiego Biskupina, który jest grodem kultury łużyckiej z połowy VIII wieku p.n.e.

Pierwsze badania wykopaliskowe

Miejsce to w lokalnej tradycji niemieckiej nazywane było, jako „Burgstell”, a to oznaczało miejsce obronne.

Jednak w piśmiennictwie archeologicznym pojawiło się dopiero w 1938 roku.

Odkrywcą jego był Edmund Leuschner, który był nauczycielem w szkole powszechnej w Grzybianach, a następnie poinformował on o pozostałościach osady tamtejsze władze konserwatorskie.

W tym archiwalnym sprawozdaniu wiek osiedla określany jest na podstawie znalezionych na powierzchni fragmentów ceramiki i określono go na epokę brązu oraz wczesną epokę żelaza.

Na cyplu półwyspu pierwsze badania zostały podjęte ponad dwie dekady później.

Kiedy w 1959 roku doszło w wyniku obniżenia się poziomu wód Jeziora Koskowickiego, to w niższych partiach strefy przybrzeżnej archeolodzy odkryli obecność znacznej liczby fragmentów ceramiki.

Wtedy podjęto wykopaliska, które pozwoliły na odkrycie bardzo dobrze zachowanych konstrukcji drewnianych, a były one elementem zabudowy osiedla.

Badaniami kierował mgr Stanisław Siedlak z ramienia ówczesnego Konserwatora Zabytków Archeologicznych dra Andrzeja Gałuszki.

Pomimo bardzo dobrych wyników badań oraz rozgłosu, jakie zyskało to stanowisko, a także konferencji naukowej i wystawy, która miała miejsce we wsi Grzybiany oraz w siedzibie Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Legnicy, zabytki, które udało się zdobyć w latach 1959 – 1962, a także dokumentacja nie zostały opublikowane w szerszym zakresie.

Liczne badania wykopaliskowe

W 1970 roku archeolodzy powrócili nad Jezioro Koskowickie.

W związku z tym, że na terenie półwyspu planowano budowę dużego ośrodka turystyczno – sportowego, zostały wznowione badania z inicjatywy Tadeusza Kaletyna, który był ówczesnym Konserwatorem Zabytków Archeologicznych na województwo wrocławskie.

Wykopaliska były prowadzone przez osiem sezonów w latach 1970 – 1973 oraz  1977 – 1980, a kierownikiem tamtejszych badań był dr Zbigniew Bukowski z IHKM PAN w Warszawie.

Prowadzone w 1970 roku wykopaliska odsłoniły pierwsze konstrukcje drewniane, które zostały rozpoznane wcześniej w 1959 roku.

Podjęte w 1970 roku badania tej osady pozwoliły na odkrycie wielu unikatowych odkryć, które były związane głównie z faktem zalegania zabytków w wilgotnym środowisku.

W latach 1970 – 1973 rozpoznano i zadokumentowano bardzo ważne konstrukcje drewniane, które przebiegały wzdłuż brzegu Jeziora Koskowickiego, a także towarzyszący im falochron.

Duża część konstrukcji była zachowana bardzo dobrze, co pozwoliło mieć nadzieję na uzyskanie datowań dendrochronologicznych oraz określenia dokładnego czasu ich budowy.

Odkryto elementy konstrukcji, a pomiędzy nimi liczne zabytki, np. zachowane w całości naczynia, przedmioty wykonane z kości i poroża, ozdoby z brązu, ale też unikatowe wiosło drewniane i przedmiot, który prawdopodobnie stanowił radło.

Następnie w latach 1977 – 1980 wykopaliska rozpoczęto na stanowiskach, które przylegały na północ i zachód od wcześniej już rozpoznanych konstrukcji drewnianych.

Dzięki badaniom odkryto rozległą pracownię brązowniczą, która była uznawana za jeden z największych tego typu obiektów odkrytych na ziemiach polskich.

To właśnie z tej pracowni pochodzą zachowane w całości lub fragmentach ceramiczne formy, łyżki oraz tygle odlewnicze, odpady produkcyjne oraz fragmenty zniszczonych albo uszkodzonych przedmiotów brązowych.

Wiele z tych zabytków miało unikatowy charakter, np. stemple i bransolety ceramiczne oraz zawieszka zoomorficzna, czyli tzw. wołek.

Grzybiany – nowe badania

W 2010 roku rozpoczęto kolejne badania z inicjatywy dr Justyny Baron z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz dra Tomasza Stolarczyka z Muzeum Miedzi w Legnicy.

W centrum tej osady zrobiono niewielki wykop 3 m na 15 m, który potwierdził bogactwo kultury materialnej, ale także skomplikowany układ nawarstwień archeologicznych osiedla z końca epoki brązu i wczesnej epoki żelaza.

⇒ Czytaj także: OSADA W MIERZYNIE POWSTAŁA PRZED EGIPSKIMI PIRAMIDAMI

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką zaznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.