Bogowie Słowian. Niewiele wiemy o własnej mitologii, czyli mitologii Słowian będących przodkami dzisiejszych Polaków. Znacznie więcej wiemy o mitologii greckiej, rzymskiej, nordyckiej. Jest to spora strata, gdyż słowiańskie bóstwa także są interesujące. Być może nie niosą ze sobą tak dramatycznych historii, jak greckie, jedna to nie oznacza, że nie warto ich poznać.

Strzępki religii słowiańskiej

Wierzenia Słowian nie są dobrze znane i bardzo słabo udokumentowane. Wiadomo jedynie, że były to wierzenia związane z licznymi bogami, czyli należały do religii politeistycznych.

Niestety nie zachowały się miejsca kultu w postaci świątyń, głównie z powodu braku okazałych budowli, niczym z Grecji i starożytnego Rzymu.

Dawne tereny zasiedlane przez Słowian nie obfitowały w kamień do ich budowania, co skutkowało wznoszeniem drewnianych zabudowań, świątyń, posągów, które nie miały szans przetrwać kilkunastu stuleci.

Dodatkowo w religii słowiańskiej rolę świętych miejsc spełniały naturalne fragmenty lasu, wyspy, łąki, jaskinie, w których według wierzących mieszkali bogowie.

Jedyne zapiski o dawnej wierze Słowian ocalały dla współczesnych w zapisach chrześcijańskich misjonarzy, a i tak są to tylko nieliczne wspomnienia, nie przykładające wagi do tego, co działo się na terenach uważanych za pogańskie.

Istnieją co prawda ślady dawnych obrzędów, w dzisiejszym folklorze, a nawet w początkach chrześcijaństwa u Słowian, jednak ciężko na ich podstawie o całkowitą rekonstrukcję.

Jedną z rzeczy pewniejszych jest jedynie fakt, że w mitologii Słowian zaszczytne miejsce zajmowało dwóch znanych bogów, mianowicie: Weles i Perun.

Stworzenie świata u Słowian

W większości mitologii, w tym w mitologii słowiańskiej, można zauważyć istnienie mitu kosmogonicznego.

Jest to opowieść o stworzeniu świata, który wyłania się z ogólnego chaosu, zazwyczaj w wyniku starcia potężnych sił, czyli bogów.

W dramatycznej walce ściera się ze sobą bóg nieba, kojarzony z błyskawicami oraz bóg chaosu i ciemności – w mitologii słowiańskiej są to właśnie Perun (z błyskawicą w dłoni) oraz Weles (bóg w postaci żmii-smoka).

Z ich walki powstał otaczający Słowian świat: niebo, ziemia, rośliny, jak również to, ciemne i związane ze śmiercią.

Perun – władca nieba i błyskawic

Słowiański Perun, władca błyskawic, zasiada na czele słowiańskiego panteonu bogów, niczym Zeus na Olimpie.

Za jego symbol uchodzą właśnie błyskawice, jednak co ciekawe nie on wziął imię od burzowych błysków, lecz one od niego.

Oznacza to, że najpierw Słowianie mieli boga Peruna, a następnie nazwali błyskawice w ten sam sposób, niejako na jego cześć, stąd nasze dzisiejsze słówko „piorun”.

Perun nie panuje oczywiście tylko nad burzą, lecz jest władcą nieba oraz całego otaczającego świata, nad którym sprawuje nadzór jako najwyższy władca, dawca prawa związanego z militariami, bóg związany z wojną i siłą. W zależności od okresu jedne z cech Peruna dominowały nad innymi, np. gdy Słowianie prowadzili liczne wojny, Perun wydawał się bardziej naczelnym wodzem i bóstwem mogącym przynieść pomoc i chwałę w walkach.

Jak łatwo zgadnąć, Perun posiadał liczne miejsca kultu na terenie zajętym przez Słowian i miał również reprezentujące go symbole, zarówno zwierzęce, jak i roślinne.

Jego głównym symbolem był dąb, traktowany jak święte drzewo.

To często przy dębach odprawiane były rytuały niezbędne dla zyskania lub utrzymania przychylności Peruna.

Jeżeli w drzewo uderzył piorun, stawało się ono automatycznie uznawane za uświęcone. Podobnie było z kamieniami, które zetknęły się z groźnym przejawem boskości.

Dla Słowian ważne i cenne były również pozostałości po takim uderzeniu, np. ostre odłamki kamienne, które mogły mieć boskie właściwości.

Wśród przeznaczonych Perunowi zwierząt wybór był większy, za najważniejsze zwierzę boga uchodził dostojny byk albo wół, ale także baran oraz gołąb.

Kojarzone z bogiem zwierzęta były wykorzystywane w magicznych obrzędach i rytuałach.

Na Żmudzi, aby przywołać deszcz wieszało się w wiosce skórę barana, a aby zapewnić sobie dobre plony, trzeba było zaorać nocą pole, używając do tego czarnych jak sama noc, wołów.

Weles – władca podziemi i ciemności

Przeciwnikiem Peruna jest Weles władca ciemności, podziemi i śmierci.

Stanowi nie tylko jego najważniejszego przeciwnika, lecz także jednego z najważniejszych słowiańskich bogów.

W jego przypadku etymologia imienia nie jest dobrze znana i badacze mitologii słowiańskiej nie są w stanie z całą pewnością ocenić skąd się wzięło ani czy ma powiązanie z mitologią rzymską bądź nordycką.

Faktem jest natomiast, że jako przeciwnik Peruna, Wales władał podziemiami, kojarzonymi przede wszystkim z ciemnością, umarłymi i krainą umarłych, czyli Nawią.

Przedstawiany jest przede wszystkim jako smok albo połączenie smoka ze żmiją, ewentualnie jako potwór morski, ponieważ Weles bywa kojarzony z wodą.

Przedstawianie Welesa jako żmii wiąże się z jego przemianą w tzw. Żmija, który jest strażnikiem wejścia do podziemnego świata.

Weles, choć był bogiem związanym z mrokiem, stanowił również bóstwo prawa i przysiąg.

To na niego przysięgali zwykli ludzie, podczas gdy wojownicy składali obietnice na Peruna.

Pan zaświatów opiekował się także bydłem, chronił je przed dziką zwierzyną oraz był opiekunem natchnionych, czyli poetów i wieszczów.

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką zaznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.