Berberowie to lud, który jak żaden inny walczy z ograniczeniem swojej swobody i wolności. Dlatego też przez lata jego ludność zamieszkiwała północnoafrykańskie tereny górskie i pustynne. Dziś szacuje się, że w Afryce jest od 30 do 40 milionów Berberów. Większość mieszka w Maroku i Algierii, a także w Tunezji, Libii, Mauretanii, Mali oraz Nigerii.

Mniejsze społeczności można spotkać także w Europie Południowej.

Sami nazywają siebie wolnymi ludźmi, którzy czerpią z życia pełnymi garściami.

Berber, czyli „barbarzyńca”

Ogólnie rzecz biorąc, współcześni uczeni wierzą, że Berberowie są potomkami pierwotnych kolonizatorów Afryki Północnej.

Ich historia jest długa i nieuporządkowana. Ze względu na brak zapisów wiele faktów zostało w niej przeoczonych.

Samo słowo „Berber” jest prawdopodobnie odmianą starorzymskiego lub starogreckiego słowa „barbaros” – barbarzyńca/obcy.

Dawniej używano go do opisu każdego, kto nie potrafił mówić po grecku.

Dziś Berberowie z dumą nazywają się także mianem Amazigh lub Imazighen (w liczbie mnogiej), czyli „wolni ludzie”, „ludzie szlachetnie lub wysoko urodzeni”.

Wiadomo, że Berberowie są starożytnym ludem, który przed 12 000 lat zajmował się działalnością rolniczą i hodowlą zwierząt domowych.

Świadczą o tym odnalezione w Tadrart Acacus w Libii północnoafrykańskie malowidła.

Najwcześniejsze zapiski na ich temat pochodzą dopiero z 3000 r. p.n.e. z Egiptu, gdzie wówczas Berberowie nazywani tam Libijczykami gościli w armii faraona.

Tradycyjnie Berberzy byli ludem koczowniczym, który przemierzał Saharę w celach handlowych.

Później większość porzuciła migracyjny tryb życia i zajęła się działalności rolniczą.

Obecnie najpopularniejszymi plemionami berberyjskimi są:

• Kabylowie – zamieszkujący wybrzeża Morza Śródziemnego;
• Masmuda – plemię osiadłe w zachodnim Atlasie Wysokim i Antyatlasie;
• Rifenowie – zamieszkują góry Rif na północy Maroka;
• Sanhadża – prowadzący koczowniczy tryb życia pasterze, których można spotkać m.in.
  w południowej części Maroka, w środkowym i wschodnim Atlasie Wysokim oraz Atlasie Średnim;
• Tuaregowie – przebywający na środkowej Saharze;
• Zanata – są myśliwymi i pasterzami ze wschodniego Maroka.

Berberyjska fizjonomia

Po czym rozpoznać Berbera?

Jedni mówią, że dziś prawdziwych Berberów już nie ma, pozostali tylko ich potomkowie.

Ci jednak na tle ludności arabskiej wyróżniają się przede wszystkim swoim charakterystycznym wyglądem.

Berberowie są znacznie niżsi od Arabów.

Mają dużo jaśniejsze włosy (u niektórych można zaobserwować również rude), a gdy nawet rodzą się brunetami, to w odróżnieniu od ludności arabskiej ich włosy są proste.

Większość Berberów ma niebieskie lub zielone oczy.

Ich karnacja również jest zazwyczaj jasna, osiąga delikatnie ciemniejsze kolory (od jasnego brązu po wyblakłą czerń), choć może być także prawie biała.

Ludność berberyjska na tle ludności arabskiej wyróżnia się także stylem ubierania. Berberowie znani są z uwielbienia dla krzykliwych kolorów oraz swojej urokliwej srebrnej i nie tylko biżuterii.

Wysoko cenione są również przepiękne ręcznie tkane dywany oraz wyroby ze skóry.

Struktura społeczna i zbiorowe rezydencje

W obrębie każdego plemienia istnieje bardzo konkretnie ustalona hierarchia, której zależności w zakresie praw i obowiązków zależne są od regionu, który zamieszkują.

Każde plemię ma swojego lidera, którym zwykle jest mężczyzna, choć w dawnych czasach zdarzało się, że plemionami rządziły także kobiety.

Od plemienia zależy także, czy struktura rodziny jest patriarchalna, czy matriarchalna.

W niektórych plemionach decyzje podejmowane są przez całe rodziny, w innych to kobieta wybiera sobie mężczyznę, którego chce poślubić, a nie odwrotnie.

W tradycyjnym życiu Berberów mężczyźni zajmują się hodowlą zwierząt domowych i uprawą ziemi, podczas gdy kobiety opiekują się rodziną i poświęcają czas rękodziełu, takiemu jak wyroby garncarskie, dywany i biżuteria.

Pewne jest to, że Berberowie cenią sobie ścisłe przestrzeganie ustalonych zwyczajów i szanują poczucie jedności, dzięki czemu przez tyle lat udało im się uchronić ich kulturę.

Koczownicze rodziny współczesnych plemion berberyjskich pomieszkują w namiotach, pod skalnymi urwiskami lub w jaskiniach.

Jednak tak naprawdę prawdziwą, charakterystyczną dla Berberów formą mieszkań jest ksar, czyli ufortyfikowana osada plemienna spotykana dziś najczęściej w Maroku na południe od gór Atlas.

Ksat to eleganckie, ufortyfikowane siedziby ludności berberyjskiej wykonane z gliny i kamienia. Charakterystyczne są dla nich wysokie, zwężające się ściany (6-15 metrów), prostopadłe, wąskie ulice, jedna, wschodnia brama, wieża, meczet oraz łaźnia.

Wspólnoty takie budowane są zwykle obok oaz, aby zachować możliwie jak największe korzyści z rolnictwa.

Religia i kultura

Przed inwazją Arabów w VII wieku, Berberzy byli w większości wyznawcami chrześcijaństwa, judaizmu lub animizmu.

Po islamskich podbojach Berberowie byli zmuszeni przejść na islam, pomimo że długo przeciwko niemu walczyli.

Dzisiejsi Berberzy to w większości muzułmanie praktykujący berberyjską wersję islamu. Dlaczego berberyjską?

Dlatego że nacechowana jest ona ich dawnymi animistycznymi i magicznymi przekonaniami oraz stawianiem na pierwszym miejscu nie reguł Koranu, a praw natury i sił przyrody.

Przedmiotem kultu otaczają góry, jaskinie, strumyki, źródła oraz zwierzęta, a w szczególności konia, kota, owcę, barana i szakala.

Berberowie w Maroku mówią kilkoma różnymi dialektami, które w rzeczywistości są tak różne od siebie, że niekiedy uważane są za różne języki.

Rdzennym językiem Berberów jest prawie tylko całkowicie mówiony język Tamazight, w którym występuje aż 38 spółgłosek i tylko 3 samogłoski.

Berberzy cenią sobie tradycję. Dużą rolę w ich życiu odgrywa muzyka, która stanowi podstawową część każdej uroczystości.

Muzyka w osadach jest wykonywana przy użyciu fletów i bębnów, towarzyszy obrzędom rytualnym ważnych ceremonii np. wesela, może odpędzić złe duchy, a przy bardziej rytmicznej wykonywane są radosne tańce.

Magia festiwali

Szczególne znaczenie w kulturze i tradycji Berberów odgrywają dwa festiwale.

Pierwszy z nich to odbywający się w Maroku międzynarodowy Festiwal Fantazji, podczas którego m.in. w czasie konnego przemarszu uczestnicy prezentują się w tradycyjnych strojach, ozdobionych przepiękną biżuterią, strzelają z zabytkowej broni i wydają z siebie głośne okrzyki w swoim języku.

Drugim, bardzo ważnym dla berberyjskiej kultury wydarzeniem jest Festiwal Nowożeńców
w Imilszil.

To prawdziwa muzyczna i taneczna impreza, w której berberyjską tożsamość podkreśla barwna tradycyjna odzież uczestników.

Festiwal ten obchodzony jest na cześć pary kochanków, których jak głosi legenda, połączyła wielka, lecz zakazana miłość.

Z racji tego, że pochodzili z dwóch różnych plemion, a konserwatywne zasady zabraniały im wziąć ślubu, pogrążeni w smutku kochankowie wypłakali dwa jeziora łez, a rozpaczliwy płacz doprowadził do ich śmierci.

Rodziny zrozpaczone wiadomością o śmierci młodego mężczyzny i młodej kobiety długo nie mogły pogodzić się z ich stratą.

Dlatego też wtedy zadecydowano, że sztywne zasady zakazu poślubiania osoby z innego plemienia zostaną zniesione, a młodym odda się ich wolny wybór.

W dzień festiwalu berberyjscy mężczyźni i kobiety ubierają się w swoje najlepsze stroje.

Mężczyźni zakładają ubrania białym kolorze, a przy boku błyszczą ich duże sztylety, które mają świadczyć o ich bogactwie.

Z kolei kobiety zakładają najlepsze suknie i dodają sobie urody piękną biżuterią, bo to one w tym dniu mają prawo wyboru i poszukiwania bratniej duszy.

Kiedy kobieta dokona wyboru i „upatrzy” sobie odpowiedniego kandydata na męża, podchodzi do niego, bierze go za rękę i odchodzi z nim na bok, aby podyskutować. Jeżeli znajdą wspólny język informują swoje rodziny o wyborze.

Następnie udają się do odrębnego „namiotu ślubów”, gdzie oficjalnie zawierają związek małżeński.

Obchody tej uroczystości trwają trzy dni, a wszystko to po to, aby kobiety miały więcej czasu na przyglądanie się potencjalnym partnerom, obserwowanie ich zachowań i dokonanie odpowiedniego wyboru.

Ciekawostka: Z plemion berberyjskich wywodzi się wiele ważnych zapisanych na kartach historii świata osobistości. Mówi się o tym, że potomkami Berberów byli lub są np. faraon Ramzes II, Święty Augustyn, Donat (biskup Kartaginy), Edith Piaf, Isabelle Adjani oraz Zinedine Zidane.

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką zaznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.

https://www.youtube.com/watch?v=hx2KLmvW8S4