Dysonans poznawczy, a właściwie teoria na jego temat pojawiła się w psychologii społecznej w 1957 roku, kiedy Leon Festinger po raz pierwszy zdefiniował to zjawisko. Od tamtej pory dysonans poznawczy stał się czołowym tematem psychologów i naukowców, ale i stałym elementem życia każdego z nas.

Teoria Festingera

Leon Festinger (1919-1989) był wybitnym psychologiem społecznym, który w latach 1951-1956 prowadził badania nad zjawiskiem dysonansu poznawczego.

Zainspirowany trzęsieniem ziemi w Indiach z 1934 roku i krążącymi wówczas wśród poszkodowanych oraz osób na peryferiach plotkami o nadejściu kolejnej fali kataklizmu, zaczął się zastanawiać – jak podają podręczniki:

Czy przypadkiem plotki osób na peryferiach nie stanowiły sposobu na usprawiedliwienie swojego lęku? Czy system poznawczy człowieka nie działa tak, aby znaleźć uzasadnienie dla obaw mimo braku realnych sygnałów zagrożenia? Ten pomysł – być może ludzie dopasowują obraz świata, w którym żyją do tego, jak się w danym momencie czują lub co robią – stał się zalążkiem teorii dysonansu poznawczego.

Festinger w końcu przedstawił ważną teorię dysonansu poznawczego, do którego dochodzi wtedy, kiedy uświadomione sobie informacje lub przekonania są wzajemnie niespójne psychologicznie.

W takiej sytuacji powstaje poczucie psychicznego dyskomfortu i stresu.

Dyskomfort ten jest przyczyną motywowania ludzi do wprowadzania zmian, które go zmniejszają.

Osoba odczuwająca dysonans poznawczy, zawsze będzie dążyć do jego redukcji, podobnie jak dąży, np. do zaspokojenia pragnienia lub głodu.

W przypadku dysonansu próba jego redukcji będzie opierać się na takich zachowaniach, które będą prowadziły do zmiany, chociaż jednego z wywołujących go przekonań, po to, aby przywrócić psychiczny spokój i harmonię.

Dysonans poznawczy w codziennym życiu

Każdy z nas doświadcza dysonansu poznawczego w codziennym życiu, ponieważ nieustannie konfrontujemy się z różnymi światopoglądami, ideami, elementami wiedzy, postawami, wartościami, opiniami, uczuciami, przekonaniami etc.

Gdy zaczynamy mieć do czynienia z więcej niż jednym stanowiskiem na dany temat lub dotyczącym tego samego zjawiska, zaczynamy je ze sobą porównywać.

W efekcie odbywania tych porównań może dojść do ustalenia konsonansu, braku związku lub właśnie dysonansu.

Wobec powyższego z dysonansem poznawczym w sytuacjach życia codziennego mamy do czynienia wtedy, gdy rodzą się w nas wątpliwości i odczuwamy dyskomfort wobec danych postaw, opinii itd. i nie potrafimy wytłumaczyć przyczyn tych niespójności.

Typowym przykładem odczuwanego dysonansu poznawczego jest nałogowy palacz, który otrzymuje potwierdzoną naukowo informację, iż palenie powoduje choroby płuc.

W myśl tej informacji palacz zaczyna odczuwać dysonans, który wynika z dwóch elementów poznawczych – palenia papierosów oraz tego, że są szkodliwe.

Dysonans w tym przypadku może zostać zredukowany, np. przez uzasadnienie jednego z tych dwóch elementów poznawczych.

Może, zatem dojść do rzucenia palenia, czyli uzyskania harmonii pomiędzy tym, że „palenie szkodzi” i „nie będę palaczem papierosów”.

Jednak w przypadku porażki i nieudolnej próbie rzucenia palenia, może też dojść do innej redukcji zaistniałego dysonansu poznawczego, opierającej się np. na całkowitym zlekceważeniu naukowej informacji lub odwołaniu się do „odwagi”, że pomimo doniesień o szkodliwości „ja i tak jestem odważną osobą i będę palić”.

Sposoby redukcji dysonansu

Redukcji dysonansu poznawczego dokonujemy w wielu innych sytuacjach życiowy, np. podczas stosowania diety, wykonywania mało płatnej pracy, poczucia krzywdy od innych itp.

Im ważniejsze są dla nas element poznawcze wywołujące dysonans, tym jest on większy.

A im większy dysonans, tym większa siła i chęć jego redukcji.

Dlatego też psychologowie wyodrębnili trzy podstawowe sposoby redukcji dysonansu poznawczego, do których zalicza się:

• zmiany zachowania wynikające ze zmian jednego elementu poznawczego na taki, który będzie spójny z drugim elementem poznawczym;
• dodanie dodatkowych elementów poznawczych, które wprowadzą harmonię pomiędzy dysonującymi elementami;
• wprowadzenie drobnych zmian, czyli uzasadnienie zachowania przez zmianę elementów poznawczych.

Dysonans w reklamie

Teoria dysonansu poznawczego dała wytłumaczenie nie tylko codziennym sytuacjom życiowym, ale stała się także zjawiskiem chętnie wykorzystywanym w wielu dziedzinach nauki i życia.

Dysonans poznawczy z powodzeniem wykorzystywany jest do przeprowadzania strategicznych i skutecznych kampanii reklamowych, których zadaniem jest kształtowanie właściwych postaw konsumenckich.

Duże osiągnięcia przyniosło wykorzystanie dysonansu poznawczego w kampaniach, które propagowały zdrowy styl życia lub zachowania prospołeczne.

Jeżeli jednostka zobaczy, że w jej zachowaniach uwidacznia się hipokryzja, może zacząć odczuwać dysonans poznawczy, który doprowadzi do zmiany zachowania na bardziej odpowiedzialne.

Dlatego też zjawisko dysonansu z powodzeniem wykorzystano m.in. w kampaniach promujących ochronę środowiska, przeciwstawiających się prowadzeniu samochodu pod wpływem alkoholu, spożywania alkoholu lub palenia przez kobiety w ciąży, lub nakłaniających do stosowania prezerwatyw jako środka chroniącego przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Jak przekonują psychologowie, dysonans poznawczy jest czymś zupełnie normalnym i naturalnym, więc pojawiające się w nas na co dzień sprzeczności nie powinny być powodem do niepokoju.

Grunt to zdrowe podejście do tematu i przystąpienie do naturalnego procesu redukcji „kłócących się” ze sobą elementów poznawczych.

Skuteczna pomoc psychologiczna kliknij  TUTAJ

WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI

*Niebieską czcionką zaznaczono odnośniki np. do badań, tekstów źródłowych lub artykułów powiązanych tematycznie.

https://www.youtube.com/watch?v=hWQEP6H-gYU